66,3% калодзежаў з даследаваных праз сайт “Водны кантроль” непрыдатныя для карыстання. Туды занеслі дадзеныя жыхары, што адмысловай тэставай палоскай мералі ўзровень нітратаў у сваіх калодзежах. У 2255 з 1495 паказнік перавысіў дапушчальную норму (50 мг на літр і больш).
“Нітраты цікавыя як індыкатары – яны самыя лёгка распушчальныя і кажуць аб тым, да якога гарызонту маглі дайсці і іншыя рэчывы”, - зазначае Андрэй, выкладчык МДЛУ ім. Куляшова з кафедры хіміі. За спінай ён мае вывучэнне водных экасістэм і вопыт аналізу вады для спажыўцоў у лабараторыі, а таксама падтрымлівае прафесійныя стасункі з Цэнтрам экалагічных рашэнняў.
Дзівіць сама праблема – навошта баяцца таго, што прынята любіць і хваліць? Але тлумачэнне там жа, адкуль расце павага: раней не толькі больш пілі з калодзежа, алеі заможныя людзі мелі калодзежы больш глыбокія, дзе вада чысцей.
Эксперт тлумачыць проста: самыя брудныя воды, якія не прайшлі праз пласт гліны ці суглінку, грунтовыя. І самая чыстая вада артэзіянская, што прайшла праз вапняк (але больш жорсткая, бо можа ўтрымліваць магній і кальцый). Калодзежы, дзе могуць апынуцца грунтовыя воды, звычайна глыбінёй да 10 метраў.
Для дарослага чалавека падвышаны ўзровень нітратаў павялічвае імавернасць хвароб, а ў маленькіх дзяцей могуць выклікаць метглабанемію і нават смерць. Выпадкі такога атручвання ў нас здараюцца, але звычайна ў час прымаюцца меры.
Каб вада ў калодзежы была чыстая, неабходна, каб ён быў як мага глыбей і вакол яго вытрымлівалася санітарная зона – 50 метраў у радыюсе альбо 30 метраў у кірунку, з якога цячэ вада.
Жывёлагадоўчая ферма і любы гарод могуць стаць крыніцай нітратаў, а сметнік зробіцца ёй абавязкова. Многія хімічныя злучэнні ўтвараюцца проста калі ляжыць і гніе скошаная трава ці куча ўгнаення.
Эксперт прыводзіць прыклад: жанчына паскардзілася, што вада брудная: “Чаму? Дождж не трапляе дакладна, калодзеж пад дахам”. Як – пад дахам, пытаюць яе? А апынулася, што пад страхой хлява, дзе шмат год трымалі кур. Выкапали яго там, “каб зямля не прападала”.
“Усё тое, што шмат год накоплівалася ў зямлі куратніка, паціху ішло ўніз, - тлумачыць Андрэй. - І ў выніку мы атрымалі не ваду, а шчасце – яе можна ўносіць замест угнаення: там і нітраты, і прыродныя арганічныя рэчывы. І такія факты сустракаюцца, іх прывесці можна масу”.
Шоў і фільтры для вадыДругі аспект, звязаны з чысцінёй вады – гарадскі вадапровад. Каму не пашчасціла атрымоўваць артэзіянскую ваду, той не дзівіцца ўжо смаку і паху хлору.
Кіпяціць хлараваную ваду бяссэнсоўна ці нават горш – яна стварае злучэнні хлора і арганічных дадаткаў у вадзе, і такія злучэнні канцэрагенныя. Лепш яе адстойваць каля сутак. А ўвогуле ваду хларуюць раз на месяц (бо дорага) і можна яе назапасіць і не набіраць у дні апрацоўкі.
На фоне глабальнага карыстання фільтраў для вады жывяцца гандляры-махляры.
Тэлефануюць: “Мы прыйдзем праверыць якасць вады. Не-не, нічога прадаваць не будзем. Дык калі зручна?”
Чалавек, якому паказалі вялікі ўзровень электраправоднасці, можа пажадаць фільтр. Але так толькі наганяюць страху: электраправоднасць не паказнік, яна найвышэйшая ў мінералцы і нізкая – у дыстыліраванай вадзе, якая не ўтрымлівае ў сабе карысных мінеральных рэчываў. А менавіта яны і робяць яе “смачнай” і карыснай. Чаму мераюць гэты паказнік?
“Усё вельмі проста: вам страшна, калі я кажу вельмі шмат? Страшна. І іх задача зрабіць, каб вам было вельмі страшна”, - кажа Андрэй.
Другая прылада такіх гандляроў – электралізёр, “досыць просты, але з пэўнымі хітрыкамі. Мала хто памятае школьны курс хіміі: пры электролізе вады альбо вылучаецца газ, альбо выпадае асадак”. Электроды іх прыладаў не інэртныя, з жалеза і алюмінію. А рэшткі ў вадзе - жалеза, якое аддаў электралізёр вадзе.
“Гэтыя фільтры – шоў, - падсумоўвае эксперт. - Калі вы жадаеце праверыць сваю ваду – не пашкадуйце грошай і аднясіце ў санстанцыю, фільтр каштуе нашмат даражэй”.