Лічбы, якія прыводзяць эксперты, проста шакуюць: у год чалавецтва толькі на офісную паперу вырубае 768 міл’ёнаў (!) дрэў. Адзін офісны супрацоўнік пакідае пасля сабе ў сярэднем 160 кг папяровых адходаў на год. Каля 45% папяровых дакументаў выкідваюцца ў сметніцу цягам 24 гадзін, пасля іх стварэння.
Аб’ём спажывання паперы ў свеце бесперапынна павялічваецца, і па-ранейшаму большая частка папяровай прадукцыі вырабляецца з першаснай сыравіны, то бок з цэлюлозы. Лясы пры такіх аб’ёмах спажывання папросту не паспяваюць расці.
Але ж і рэцыклінг становіцца ўсё больш і больш маштабным. Як у Беларусі збіраюць макулатуру і перапрацоўваюць паперу? І ці мае гэта сэнс?
Пачалося ў адзінадцатым стагоддзі
Першымі перапрацоўваць паперу сталі японцы, і яны пачалі рабіць гэта яшчэ ў адзінаццатым стагоддзі.
Што тычыцца Еўропы, дык тут зборам макулатуры пачалі займацца ў канцы шаснаццатага стагоддзя.
А ў 1799 годзе ўва Францыі быў выраблены першы станок для перапрацоўкі паперы, і працаваў ён наступным чынам: спачатку папера распускалася ў вадзе, і з яе атрымлівалася вадкая маса, якую пасля высушвалі. Атрымоўвалася папера.
Каманда – збіраць!
У Беларусі сёння паперу перапрацоўваюць досыць актыўна, і, калі верыць афіцыйнай статыстыцы, аб’ёмы перапрацоўкі растуць у адпаведнасці з планамі.
Так, у 2009 годзе быў падпісаны Указ Прэзідэнта “Аб дзяржаўнай праграме збору і перапрацоўкі другаснай сыравіны ў Рэспубліцы Беларусь на 2009-2015 гг.”, у адпаведнасці з якім аб’ём рэцыклінгу папяровай другаснай сыравіны мусіў павялічыцца на 152% за адпаведны адрэзак часу. У адпаведнасці са справаздачамі, аб’ём вырас нават на 162%.
Але калі ў цэлым па краіне перапрацоўка паперы ўсё яшчэ мусіць развівацца, і аб’ёмы рэцыклінгу павінны павялічвацца, то ў пэўных сферах макулатуры ўсё ж павінна было стаць меней.
Яскравы прыклад – збор макулатуры ў школах, які, па ідэі, мусіць не толькі заахвоціць дзяцей здаваць паперу на перапрацоўку, але і паўплываць на тое, каб сем’і шкаляроў зніжалі аб’ём папяровага спажывання. Калі казаць пра штогадовы збор макулатуры як экалагічную акцыю, дык сэнс яе ў тым, каб паказаць людзям маштабы ужывання паперы ў штодзённым жыцці і навучыць іх, як найбольш эфектыўна аптымізаваць гэты працэс.
Па логіцы рэчаў, макулатуры ў школах з кожным годам павінна збірацца ўсё меней, бо гэта і быў бы сапраўдны паказчык адукацыйнай эфектыўнасці штогадовай акцыі.
Але падобна на тое, што гэты бесперапынны збор паперы ў навучальных установах насамрэч не мае экалагічных мэтаў, а з’яўляецца проста чарговым планавым паказчыкам. Логіка арганізатараў просталінейная: чым больш сабранай паперы, тым лепш. З аднаго боку яно, канечне, так, але, як бачыце, ёсць нюансы.
І ў кніг можа быць другое жыццё
Два гады таму арганізацыя “БЕЛГІПС” распачала ініцыятыву па кантэйнерным зборы макулатуры, і дагэтуль праект паспяхова працуе. Выкідаць у адмысловыя зялёныя кантэйнеры можна падручнікі, часопісы, кнігі, сшыткі, альбомы, дзённікі, офісную паперу і газеты.
Асаблівасць гэтага праекту ў тым, што ён мае дадатковы сацыяльны складнік – некаторыя кнігі, якія людзі кідаюць у кантэйнеры, перадаюцца ў адпаведныя дзяржаўныя ўстановы, дзе іх зноўку могуць чытаць зацікаўленыя асобы.
Намесніца дырэктара ТАА “БЕЛГІПС-ЭКА” Лілія Сёмачкіна праз некалькі месяцаў пасля ўстаноўкі перых кантэйнераў так каментавала сітуацыю з кнігамі: “Пры адкрыцці кантэйнераў у рукі работнікаў патраплялі новыя кнігі ці выданні з творамі класікаў, якія правераны часам. Іх шкада было аддаваць на перапрацоўку. Сталі думаць, як быць у такой сітуацыі, і прыйшлі да высновы, што лепш такія кнігі перадаваць тым, каму яны яшчэ могуць быць патрэбныя.“
Кампанія натхнілася расійскай ініцыятывай. Напрыклад, у Валгаградзе амаль ва ўсіх лякарнях існуюць такія імправізаваныя бібліятэкі з кніг, якія хтосьці здаў на макулатуру.
У Беларусі змесціва зялёных кантэйнераў разбіраецца ўручную, і, адпаведна, у працэсе гэтага разбору адбываецца сарціроўка кніг. Канечне, не ўсе яны могуць быць перададзенны ў адпаведныя ўстановы для далейшага карыстання – шмат якія кнігі знаходзяяца ў надта кепскім стане, каб і надалей іх можна было чытаць. Але ўсё, што можа быць выкарыстана нанова, не адпраўляецца на перапрацоўку.
Перапрацоўка паперы сваімі рукамі
Дзяржаўныя і прыватныя праграмы па зборы макулатуры і актывісцкія ініцыятывы – гэта вельмі добра, але імі ўсё не абмяжоўваецца. На самой справе вялізную колькасць штодзённых папяровых адкідаў мы можам паўторна выкарыстоўваць і перапрацоўваць самастойна.
Чарнавікі
Тое, што ў школах называюць чарнавікамі – паперы, спісаныя з аднаго боку, у побытавым жыцці можа цудоўна замяняць усемагчымыя блокі для запісаў. Праўда. Тут ужо гаворка ідзе хутчэй пра паперу, на якой штосьці надрукавана з аднаго боку.
Старыя непатрэбныя дамовы, студэнцкія кантрольныя работы, раздрукоўкі з працы – падыйдзе што заўгодна. Замест таго, каб набываць так званыя кубарыкі (блокі для запісаў), каб пісаць родным цыдулкі і вешаць іх (цыдулкі, не родных!) на лядоўню, цалкам можна абыйсціся такім вось “чарнавіком”.
Пап’е-машэ
Гэта цікавы творчы спосаб перапрацоўкі паперы – парэзаная на дробныя кавалкі, папера некалькі гадзін вымочваецца ў вадзе (лепш – цэлыя суткі), потым яна кіпяціцца, перамешваецца, рыхліцца і высушваецца.
Маса, якая атрымліваецца ў выніку праведзеных маніпуляцый, перамешваецца з крэйдай, і ў гэтую сумесь паступова дадаюць адмысловы клей, пакуль не атрымаецца пластычнае цеста “як смятана”.
А паводле першай тэхналогіі пап’е-машэ маленькія мокрыя кавалачкі паперы наклейваюцца на загадзя падрыхтаваную мадэль, і часам наклейваюцца на 100 слаёў паперы.
Упакоўка прадметаў
Старыя газеты ідэальна падыходзяць для таго, каб запакоўваць у іх кантэйнеры з ссабойкай (газета дазволіць ежы даўжэй заставацца цёплай), посуд пры пераездзе ці проста ў паездках, невялікія прадметы гардэробу (шалікі, шкарпэткі, ніжнюю бялізну).
Калі збіраецеся кудысьці на пару дзён, майткі і шкарпэткі можна закруціць у паперу, і гэта будзе не менш зручна, чым калі вы выкарыстаеце пластыкавы пакет.
А вось заварочваць у газеты ежу (калі яна не складзена папярэдне ў кантэйнер) – не трэба, бо фарбы, які выкарыстоўваюцца для друку, могуць упітвацца у прадукты харчавання і рабіць іх таксічнымі.
Арыгамі
Складванне розных фігур з паперы можа быць аднаразовай акцыяй альбо пастаянным хобі, але ў любым выпадку для гэтага неабавязкова выкарыстоўваць адмысловую паперу – прынамсі трэніраваць новыя формы можна на старых часопісах, аркушаў са сшыткаў, газет і рэкламных буклетаў.
Сушка абутку
Дэмісезонны і зімовы абутак часам прамакае альбо проста становіцца вільготным знутры, і скомканы аркуш газеты - гэта добры спосаб прыбраць нежаданую вільгаць.
Безумоўна, сёння ёсць адмысловыя прылады, якія і вільгаць прыбяруць, і нават прадэзынфікуюць абутак, але не заўжды гэтыя рэчы даступныя, і знайсці ў той жа камандзіроўцы газету куды прасцей.