Асвейскі заказнік быў створаны з мэтай захавання ўнікальных ландшафтаў. Аднайменны водна-балотны комплекс знаходзіцца на тэрыторыі паўночнага паазер'я. Пры заснаванні, у 1978 годзе, заказнік меў статус біялагічнага, а ў 2000 годзе яго ператварылі ў рэспубліканскі ландшафтны.
На тэрыторыі агульнай плошчай у 30,5 тысяч гектараў шмат азёр. У тым ліку другое па велічыні ў Беларусі – Асвейскае, а таксама дванацатае – Лісна. Як сцвярджае дырэктар заказніка Ігар Раманюк, 26% ад плошчы складае вада, што робіць ахоўваемыя тэрыторыі сапраўды ўнікальнымі.
Тут сустракаюцца чырвонакніжныя віды раслінаў. Напрыклад, кізільнік чарнаплодны, што звычайна расце ў Альпійскіх гарах. Асвейскі заказнік стаў для гэтага кустарніка самай паўночнай “радзімай”.
Востраў Ду
Дзякуючы апошняму ледавіку, які прайшоўся па Беларусі 10-15 тысяч год таму, на поўначы краіны, ля самай мяжы з Расіяй, зфарміраваўся неверагодны лясіста-гарысты ландшафт, што ахінае Асвейскае возера.
Па словах Ігара Раманюка, калісьці возера было ў разоў шэсць болей за сённяшняе. Аднак пасля сыходу ледавіка і прамыву падпорнай асвейскай грады большая частка вады праз даліну прарыва патрапіла ў Балтыйскае мора.
''Узровень вады знізіўся, утварылася Асвейскае балота, засталося аднайменнае возера і істотна павялічыўся па плошчы востраў, што ад пачатку быў тут'', – распавядае Ігар Раманюк.
Мае востраў і некалькі назваў. Забытае стагоддзямі Ду, мясцовыя ж проста клічуць яго Востравам.
Сёння яго насяляюць дзікія жывёлы: касулі, ласі і янотавідныя сабакі. Раней тут была вёска, але амаль 40 год, як яе няма. Пра колішнюю прысутнасць чалавека нагадваюць рэшткі калхозных будынкаў, генератарнай і старыя могілкі.
''Была на востраве калхозная брыгада, жывёльная ферма, палі, на якіх вырошчваліся зернявыя культуры... Электрычнасць выпрацоўваў дзізельны генератар. Яшчэ засталіся жывыя сведкі тых часоў, якія з настальгіяй і цеплынёй узгадваюць пра свой быт на востраве'', – дадае Ігар.
У будучым Ду можа стаць ключавой кропкай для турыста ў Асвейскім заказніку. Дзякуючы праектным ідэям беларускіх і эстонскіх ландшафтных архітэктараў на 486 гектарах могуць з'явяцца не толькі экасцежкі, але і арт-аб'екты для больш поўнага раскрыцця астраўной таямніцы і жыцця. На першапачатковым этапе рэалізацыі праекта разам супрацоўнічалі беларуская грамадская арагнізацыя ''Багна'' і эстонская ''Elf'', а таксама адміністрацыя Асвейскага заказніку.
