У мінулым годзе міжнародныя даследніцкая група апублікавала вялікі агляд, які паказаў, што канцэнтрацыя сперматазоідаў у семянной вадкасці зніжалася апошнія 50 гадоў. У перыяд з 1973 па 2000 год зніжэнне ішло з хуткасцю 1,2 % ў год, а пасля 2000 года тэндэнцыя стала яшчэ горшай – да 2,6 % у год.
Фінальная выснова была досыць рэзкай: колькасць сперматазоідаў ў семянной вадкасці ўпала ўдвая – у сярэднім з 99 мільёнаў адзінак на мілілітр да 47 мільёнаў. Гэтае зніжэнне сведчыць аб тым, што ўсё больш мужчын будуць сутыкацца з праблемамі пры спробе зачаць дзіця.
Даследаванні паказваюць, што сярод прычынаў уплыву на якасць спермы ёсць не толькі даўно вядомыя паленне, кепская дыета, празмернае ўжыванне алкаголю і атлусценне.
Пэўныя хімічныя рэчывы маюць сувязь з бясплоддзем, а гэта значыць, што на нашую здольнасць мець дзяцей уплывае яшчэ больш шырокі і складаны набор фактараў.
Уздзеянне пластыку
Андрэас Кортэнкамп, прафесар таксікалогіі чалавека з універсітэта Брунэля, прапанаваў у сваім мінулагоднім даследванні першую ў сваім родзе ацэнку ўплыву хімічных рэчываў, якія змяшчаюцца ў штодзённых пластмасах, на канцэнтрацыю і колькасць сперматазоідаў.
Гэтае даследванне было накіравана на так званы хімічны кактэйль, які прысутнічае ў пластыку (там можа быць больш за 13 тысяч розных хімічных рэчываў, наступствы для здароўя ад многіх з якіх застаюцца недаследаванымі). У топе «парушальнікаў» – Бісфенол А і яго субстытуты, якія ёсць у шмат якіх пластыкавых харчовых кантэйнерах. Асобна звяртаюць увагу на фталаты і поліхлараваныя дыяксіны. Апошнія – гэта «вечныя хімічныя рэчывы», якія ўтвараюцца пры спальванні пластыка.
Даследчыкі вызначылі, што праз простыя рэчы, якімі мы карыстаемся ў паўсядзённым жыцці, адпаведныя хімічныя рэчывы уздзейнічаюць на нас у сто разоў мацней за бяспечны ўзровень уплыву.
І з-за гэтага пад пагрозай аказваецца наша эндакрынная сістэма і ўзнікаюць рэпрадуктыўныя цяжкасці, праблемы з абменам рэчываў і імунітэтам.
Што мы можам з гэтым зрабіць? Можна паменшыць уздзеянне гэтых хімічных рэчываў, пазбягаючы пластыкавых спажывецкіх тавараў, асабліва прадуктаў харчавання, упакаваных у пластык, і адзення, створанага з выкарыстаннем пластыка, паколькі даследаванні паказалі, што хімікаты могуць пранікаць у харчовыя прадукты і ўсмоктвацца праз нашу скуру.
Але Картэнкамп не хоча ўскладаць адказнасць за пазбяганне гэтых хімікатаў на людзей.
«Праблема ў тым, што забруджванне гэтымі хімічнымі рэчывамі настолькі шырока распаўсюджана, што практычна немагчыма шляхам індывідуальнага пазбягання паменшыць уздзеянне», – кажа ён, падкрэсліваючы, што BPA, які парушае працу эндакрыннай сістэмы, бо імітуе палавы гармон эстраген, прысутнічае ў паўсядзённых прадуктах харчавання, такіх як камерцыйныя малочныя прадукты.
«Патрабуюцца нарматыўныя меры», – кажа Кортэнкамп.
З гэтай мэтай Еўрапейскае ўпраўленне па бяспецы харчовых прадуктаў рэкамендавала знізіць у 20 000 разоў «бяспечны» ўзровень BPA ў Еўрапейскім Саюзе.
У ЗША кааліцыя груп аховы навакольнага асяроддзя і грамадскай аховы здароўя звяртаецца ва Ўпраўленне па кантролі за харчовымі прадуктамі і лекамі (FDA) з просьбай зрабіць больш жорсткімі абмежаванні на бісфенол А і яго заменнікі ў пластмасах, якія кантактуюць з харчовымі прадуктамі.
Тым не менш, хімічная прамысловасць і іншыя вытворцы пры падтрымцы FDA сцвярджаюць, што цяперашнія правілы BPA з’яўляюцца адэкватнымі, і што верагоднасць BPA выклікаць праблемы са здароўем мінімальная.
Уздзеянне пестыцыдаў
У артыкуле, апублікаваным даследчыкамі Універсітэта Джорджа Мэйсана (GMU) у лістападзе гэтага года, прааналізаваны пяць дзесяцігоддзяў рэцэнзаваных даследаванняў. У выніку навукоўцы прыйшлі да высновы, што ўздзеянне арганафасфатаў і пестыцыдаў на аснове карбаматаў карэлюе са зніжэннем канцэнтрацыі спермы ў розных кантэкстах і абставінах.
Цяпер мы несумненна ведаем, што сувязь паміж уздзеяннем пестыцыдаў і здароўем спермы «трывалая і моцная», – кажа доктарка Меліса Пэры, дэкан каледжа грамадскай аховы здароўя GMU.
Акрамя прафесійнага ўздзеяння – сітуацый, у якіх чалавек працуе непасрэдна з пестыцыдамі – ежа з’яўляецца асноўным спосабам уздзеяння гэтых хімічных рэчываў, кажа Пэры.
Што мы можам з гэтым зрабіць? З 1995 года рабочая група па навакольным асяроддзі прапануе штогод абнаўляць кіраўніцтва для пакупнікоў, каб пазбегнуць «бруднай дзясяткі» і вырабляць такія прадукты, як клубніцы, шпінат, грушы і капуста, якія правяраюцца на наяўнасць рэшткаў пестыцыдаў і павінны быць старанна ачышчаны харчовай содай і праточнай вадой, бланшыраваны або, калі магчыма, ачышчаны ад лупіны, каб паменшыць колькасць забруджванняў.
Паколькі пестыцыды біяназапашваюцца або назапашваюцца праз харчовы ланцуг, прадукты жывёльнага паходжання таксама ўтрымліваюць іх у высокіх узроўнях.
Фактычна, даследаванні паказалі, што тыя, хто спажывае мяса і яйкі, прымаюць больш пестыцыдаў, чым вегетарыянцы, што робіць вегетарыянства або веганства добрым варыянтам харчавання для тых, хто імкнецца абмежаваць уздзеянне хімічных рэчываў, якія, у рэшце рэшт, «наўмысна вырабляюцца, каб забіваць рэчы», як ставіць гэта пытанне Пэры.
Уздзеянне на навакольнае асяроддзе пестыцыдаў, нанесеных на гольф-поле, школьныя палі, вакол грамадскіх будынкаў і нават на нашых уласных газонах, таксама стварае значную сукупную небяспеку для здароўя спермы, кажа Пэры.
Як і ў выпадку з хімічнымі рэчывамі ў пластыку, цяжка цалкам пазбегнуць гэтых таксінаў на індывідуальным узроўні.
Пэры спадзяецца, што надзейныя доказы даследавання GMU дапамогуць стымуляваць палітыкаў унесці змены ў заканадаўства вакол грамадскай праблемы пагаршэння рэпрадуктыўнага здароўя.
Акрамя таго, гэта магло б прымусіць людзей загаварыць і развеяць стыгму, з-за якой гэты крызіс здароўя можа адчувацца асабістай няўдачай для людзей, якія змагаюцца з бясплоддзем, хаця насамрэч умяшанне на грамадскім узроўні вельмі важна для абароны ўсіх нас ад шкодных хімічных рэчываў.