Мы ўжо звярталіся да тэмы пластыкавых кветак на беларускіх могілках. Калі тэзісна – «традыцыя» іх ужываць распаўсюдзілася на пачатку ХХІ ст. і стала танным спосабам упрыгожыць магілу. У сялянскім побыце даіндустрыяльнай эпохі не было прынята прыносіць жывыя кветкі на могілкі, там саджалі дрэвы.
Пластыкавыя кветкі спалучылі ў сабе дзве функцыі, якія раней выконвалі іншыя прадметы. Акрамя дэкаратыўнай (у гэтым сэнсе пластыкавыя вырабы замянілі ручнікі і стужкі) – гэта падарунак, які жывыя нясуць памерлым.
Традыцыйна такім падарункам была, часцей за ўсё, ежа, але цэрквы ўсіх канфесіяў вядуць з пачастункамі на могілках зацятую барацьбу. Дрэвы на сучасных беларускіх могілках часта высякаюць і пагосты выглядаюць гола, сіратліва.
Мы прагуляліся па варшаўскіх могілках Старыя Павонзкі і паглядзелі, якая можа быць альтэрнатыва пластыкавым кветкам. Можа быць, параўнанне са звычайнымі беларускімі могілкамі не зусім раўназначнае: на Павонзках хаваюць заслужаных дзеячаў польскай дзяржаўнасці і культуры.
Там спачываюць, напрыклад, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па літаратуры Уладзіслаў Рэймант, апошні прэзідэнт міжваеннай Польшчы Ігнаці Масціцкі, кампазітар Станіслаў Манюшка (дарэчы, нарадзіўся ў нашым Ігуменскім павеце), рок-спявак Чэслаў Немэн (паходзіў са Шчучыншчыны)…
З дзеячаў, звязаных з Беларуссю – яшчэ літаратары Тадэвуш Даленга-Мастовіч, Адам Плуг, Ялегі Пранціш Вуль, Антоні Адынец, Марыя Радзевіч, фатографы Ян Булгак і Зоф’я Хамянтоўска, этнографы Міхал Федароўскі і Ян Карловіч – усіх не пералічыць.
Павонзкі – дзейсныя могілкі, там хаваюць з канца XVIII ст. і да сённяшняга дня. 1-га і 2-га лістапада шмат палякаў прыходзіць туды ўшанаваць памяць уласных родных, не толькі наведаць магілы знакамітасцей. Якія экалагічныя рашэнні там можна падгледзець?
Уражваюць высокія дрэвы. Чамусьці іх не ссякаюць «дзеля прафілактыкі», каб не ўпалі на магілы, як гэта робіцца ў Беларусі. А на Павонзках большасць помнікаў мае гістарычную і мастацкую каштоўнасць, і такое аварыйнае падзенне нанясло б значную шкоду.
Не прыбіраюць лісце, што ападае. Яно пакрывае дарожкі, магілы, блытаецца ў галінках малых раслін.
Некаторыя помнікі проста патанаюць у зеляніне, і нікому гэта не перашкаджае.
Жывыя кветкі сваім памерлым людзі прыносяць у гаршочках ці ставяць зрэзанымі ў вазы, проста кладуць на магілы (радзей). Сустракаюцца і штучныя кветкі, але іх значна менш, чым жывых.
Вяночкі таксама ўюць пераважна з жывых раслін. Шмат такіх вырабаў прадаецца проста ля ўваходу на могілкі, але некаторыя, меркавана, робяць самі людзі для сваіх памерлых родных.
А цяпер пра нюанс. У Польшчы 1-га і 2-га лістапада на магілах прынята запальваць знічы (лампадкі). Задоўга да святаў яны прадаюцца ў гіпермаркетах, шапіках, спецыяльных крамах, а ў памінальныя дні – проста на вуліцы ля могілак.
Знічы робяць са шкла, металу, а часам – з пластыку. Яны гараць нават па некалькі дзён, але потым усё роўна трапляюць на сметнік. І тут ужо могуць скласці канкурэнцыю беларускім пластыкавым кветкам. Часам на магілах можна заўважыць электрычныя знічы, якія працуюць ад батарэек. Але гэта ўсё роўна неэкалагічная альтэрнатыва.
Традыцыйна на могілках запальвалі свечкі, якія стаялі ў жыце ў невялічкай шклянцы. Звычайна такая шклянка служыла доўга: Яе проста пакідалі на магіле, кожным разам прыносячы новую свечку.
На сметнік з польскіх могілак ідуць таксама керамічныя і пластыкавыя гаршчкі ад жывых кветак. Але яны прынамсі служаць дольш за знічы: шляхам натуральнага паліву такія кампазіцыі могуць пратрымацца цэлы сезон.
Смецце з могілак можна сартаваць, але з яго перапрацоўкай узнікаюць праблемы: часта яно даволі бруднае. Як паведамляецца на партале wroclaw.pl, 80 % такой сыравіны не падлягае паўторнаму выкарыстанню.
Але палякам раяць усё роўна сартаваць адкіды з могілак, а лішнюю закупленую атрыбутыку, якая не прыдалася для ўшанавання продкаў, пакідаць на палічках zero waste.
