Веласловы: балотнік, шрубка і складаны ровар
Нягледзячы на тое, што ровар ездзіў па Беларусі яшчэ на пачатку ХХ стагоддзя, роварная лексіка ў беларусаў не дужа развітая, – так падаецца Павалу Гарбунову, сябру Мінскага роварнага таварыства.
Таму слоўнічак, што Павал з вядоўцамі Алесяй Літвіноўскай і Глеб Лабадзенкам прапанавалі залі, быў напоўнены знаёмымі словамі толькі часткова.
«Пачнем з таго, што словы ровар і веласіпед – гэта сінонімы, – кажа Глеб. – Павал, а вы раварыст ці веласіпедзіст?»
«Мы выбралі назву «Мінскае роварнае таварыства», – адказвае суразмоўца. – Нам падаецца, слова ровар меншае па памерах і таму лепш гучыць».
Глеб прызнаў «ровар» больш народным словам і перайшоў далей: на ровары можна ездзіць, а можна гойсаць, можна нават ладзіць пакатушку (пакатайку) з сябрамі на роварым тандэме…
…ці на розных роварах…
…горным, з кошыкам, прычэпам альбо складаным, але не складальным і не складным.
«Па-беларуску тое, што складаецца, мусіць быць «складаным». Складны ровар – чысты русізм», – зазначае Алеся.
На ровары можна тармазіць, а можна нават заблакаваць кола, асабліва ўзімку на слізкай паверхні. Каб гэтага не здарылася, трэба набываць шыны (ці з ухілам да польскай - апоны) з шыпамі.
Слова «ходнік» азначае тое ж, што і тратуар, а ходзяць па іх мінакі. Праз сутыкненне іх і раварыстаў часам можна грымнуцца, бразнуцца ці зваліцца з ровара. Раварыст можа і не ехаць па ходніку, калі няма магчымасці. Але, як кажуць сябры таварыства, звычайна раварысты не дужа яе шукаюць.
Часам колы ровара трэба пампаваць, здараецца карыстацца і роварнай аптэчкай… У якой ёсць клей і адмысловая латка для кола. Вілка ровара і ёсць вілка, хаця некаторыя выбіраюць зваць яе відэльцам; а вось шчыток часам называюць «балотнік». «Польскае слова», – дадалі з залі.
Тое, што ў рускай мове «подседельный глагол», у нас «падсядловы палец» (трубка, на якой мацуецца сядзёлак і рэгулюецца яго вышыня). У ровары ёсць таксама стырно, абруч (ці вобад), ступіца (калодзіца ці утулка), накрутка (ніпель), гальмач (тормаз), цяг (трос), шрубка (гайка). Ключ можа быць шрубавым, а падшыпнік яшчэ называецца падвальцам (падвалец).
«…Педаль, альбо понаж – слова даволі рэдкае. У слоўніку напісана, што звычайна гэта педаль у швачнай машынцы. Але ўвогуле гэта пераклад слова «педаль».
Болт, альбо ніт – вы бачыце? Гэта прынцып савецкіх слоўнікаў: даваць вось гэтыя калькі, а ўласна беларускія словы не даваць альбо адсоўваць на другое месца», – кажа Глеб.
Роварныя праекты ў сталіцы
Пасля моўнай гадзіны роварныя ініцыятывы атрымалі час, каб прэзентаваць сябе.
- Інфраструктура і Мінскае роварнае таварыства
Самы занудны, па словах Павала Гарбунова, праект – уласна тое, дзеля чаго таварыства стваралі ў 2011 годзе: спрыянне з’яўленню роварнай інфраструктуры ў горадзе, якой у тым самым 2011 амаль не было.
«Тады мы сабраліся, каб мець магчымасць размаўляць з уладамі афіцыйна», – кажа старшыня арганізацыі Яўген Харужы.
За гэты час з’явіліся роварныя дарожкі і не толькі. Іх Яўген называе «не зусім дарожкамі»: «Але гэта першы крок, які зрабіў горад. Ён паказаў, што гатовы да стварэння інфраструктуры, і мы зараз спрабуем даць гэтаму такі кірунак, каб у нашым горадзе зрабілася зручна карыстацца роварам», – кажа ён. Падрабязней пра таварыства можна даведацца на сайце.
- Гараж 38: бясплатная веламайстэрня
На хвалі папулярнасці ровараў валанцёры таварыства зарганізаваліся і некалькі разоў на тыдзень бываюць у гаражы нумар 38 на плошчы Перамогі, за касцёлам святога Роха. Сюды можна прыйсці, скарыстацца інструментам, а вопытныя раварысты падкажуць, як рамантаваць.
Валанцёр Лэзі, ці Аляксандр заклікае ахвочым да беларускай мовы таксама заязджаць – ён гатовы пабыць суразмоўцам па серадах. Там жа можна папіць гарбаты з самавара і часам зайсці на майстра-клас па рамонце.
- Роварная школа
Не праект таварыства, але з ім звязаны. Уладзь, куратар школы, і яшчэ тры інструктары вучаць ахвочых катацца, максімум за 3 вечары, а бывае, што і за паў гадзінкі.
Сезон велашколы – з мая па верасень, і засталося яшчэ 2 заняткі. Прымаюць людзей усіх узростаў, але ровараў для дзяцей у школы няма. Укантакце можна знайсці даты і час сустрэч, якія адбываюцца ля фантана ў скверы імя Янкі Купалы.
- Пракат «Добры ровар»
Сабраць непатрэбныя ровары, адрамантаваць і паверыць, што іх не скрадуць у першы ж дзень, наважыўся Кірыла Кудравец з аднадумцамі. Дзякуючы пяці дзясяткам валанцёраў, добрым людзям, што ахвяравалі каля сотні ровараў у розным стане і 15 мільёнам беларускіх рублёў у цэнтры Мінска працуе бясплатны велапракат.
На паркоўках у розных кропках стаяць 25 ровараў на кодавых замках, якія можна ўзяць на 12 гадзін. Код ад замка атрымоўваецца пры рэгістрацыі на сайце праката.
- Роварныя экскурсіі ад «Велашпацыра»
Аб гісторыі і цікавостках горада на беларускай і іншых мовах (па замове) расказваць на экскурсіях гэтай суполкі. На рускай мове праводзіцца адзіная публічная экскурсія «Минск. Лучшее».
Маршруты аўтарскія, а адметнасць супольнасці, па словах Рамана, тое, што экскурсаводы любяць свой горад і любяць ровар. Кошты і расклад напісаныя на сайце. Тут жа можна замовіць ровар на пракат.
Бясплатная экскурсія «Таямніцы Лошыцкага парка» пройдзе ў Дзень без аўтамабіля, 22 верасня а 18:00. Астатнія роварныя падзеі на гэты дзень – у праграме па спасылцы.
