У беларускай мове незлічоная колькасць сінонімаў да слова “балота”, што сведчыць пра вялікую значнасць гэтай часткі ландшафту для нашых продкаў. Эскімосы, напрыклад, такую ж увагу надаюць рознім відам снегу і адценням белага колеру.
Бало́та – агульнае найменне для топкага вільготнага месца, найбольш пашыранае ў беларускай літаратурнай мове. З гэтым словам утворана безліч народных параўнанняў. Вось толькі некаторыя:
каму як балота, а каму як залота – пра разнастайнасць стаўлення да каго- ці чаго-небудзь;
як балота гразкае – асуджальна пра асяродак, абставіны, што спараджаюць застой ці пра вельмі дурнога, неразумнага чалавека;
як у балота ўкінуць што – пра бясследнае, беззваротнае знікненне чаго-небудзь, марнаванне;
пахне як у балоце – пра дрэнны, непрыемны пах;
як чорт з балота – пра вельмі бруднага, запэцканага чалавека;
прывыкнуць як чорт к балоту – аб прывычцы да нейкага месца, прыстанішча;
што чарцей у балоце [жаніхоў] – насмешліва пра мноства жаніхоў у кагосьці;
араць як чорт балотам – пра бязладнае гаспадаранне.
Дрыгва́ – таксама выкарыстоўваецца як універсальнае слова для пазначэння балота. Часта перакладаюць на рускую мову як “трясина”. Выкарыстоўваецца ў народных параўнаннях:
дрыжаць як дрыгва – пра нешта хісткае, што ўгінаецца, калоціцца;
як дрыгва стаць – няўхвальна пра жанчыну, што стала вельмі тлустай і кволай;
ісці як па дрыгве – няўхвальна пра хісткую, няўпэўненую хаду.
Дрыгвя́нік – тое ж, што “дрыгва”.
Асіта́ – сінонім слова “дрыгва”, запісаны ў вёсцы Пралетарыя Ушацкага раёна.
Ніква́ – сінонім слова “дрыгва”, запісаны ў Жыткавіцкім раёне.
Ба́гна – нізкае топкае месца, грузкае балота; моцна пераўвільготненая мясцовасць з зараснікамі трыснягу і іншай вільгацелюбівай расліннасцю. Выкарыстоўваецца ў народных параўнаннях:
совесць зарасла мохам, як багна ў балоце – пра несумленнага чалавека;
як багну таптаць – няўхвальна “даваць многа, без ніякага знаку”.
Слова набыло і некалькі пераносных значэнняў. Так кажуць пра што-небудзь бяздоннае, бясконцае:
І толькі ў небе ў сіняй багне
Я бачу дзіўны ланцужок (Якуб Колас).
А таксама пра ўсё, што засмоктвае чалавека і цягне ў балота адсталасці, коснасці: Багна мяшчанства.
Трэба адарваць Міхася ад Раманюка, выцягнуць яго з той уласніцкай багны (Алесь Савіцкі).
Ба́гнішча – вялікая багна; тэрыторыя, занятая багнай.
Багно́ – адметная форма слова “багна”, якую выкарыстоўвалі пісьменнікі:
Цяпер нават здаволена багно:
Гніль сотні год збіраючы, яно
Смуроднай жыжкаю узгадавала
Цвятоў расістых чыстую красу (Максім Багдановіч).
Вашага бога не ведаю з раем рабоў і гаротных,
Пекла не баюся, бо ўсё гэта ваша багно (Уладзімір Караткевіч).
Тапі́ла – сінонім слова “багна”.
Жыме́рва – сінонім слова “багна”.
Засо́с – сінонім слоў “багна” і “твань”.
Твань – тое ж, што багна ці топкі бруд на дне вадаёма.
Друза́ – сінонім слова “твань”.
Алёс – сінонім слова “балота” ці балота, зарослае альхой.
Струга́ – грузкае балота (запісана ў Старадарожскім раёне).
Амша́ра, амша́рышча, амша́рына, ішма́ра, імша́рына, імша́рнік – махавое балота.
Тарфя́нік – залежы торфу, тарфяное балота.
Тарфя́нішча – месца, дзе раней здабывалі торф; асушанае балота.
Было цікава? Тады смела адкрывай наш тэст, каб спраўдзіць, што разабраўся ў відах балотаў.