Гарадзенскі краязнаўца Ігар Лапеха ўжо не першы раз б’е трывогу. Упершыню ён звяртаў увагу ўладаў і грамадскасці на праблему яшчэ ў далёкім 2008-м годзе, калі ішла рэканструкцыя горада, а каштан аказаўся шчыльна абкладзены бетоннай пліткай:
— Паводле правілаў, падчас рэканструкцыі камель дрэва меў быць абвязаны піламатэрыяламі, каб кару не пашкодзілі, — тлумачыць Лапеха, — але гэтага зроблена не было. Зялёнае кола вакол дрэва мела быць дыяметрам як мінімум у палову кроны, бо крона паўтарае карнявую сістэму. Зрабілі, зразумела, нашмат вузей…
Зараз, па словах Ігара Лапехі, дрэва наўпрост засыхае. Каштан заражаны грыбком ды знаходзіцца ў эпіцэнтры актыўнасці мініруючай молі, аднаго з галоўных ворагаў каштанаў. У гэтым годзе каштан яшчэ зацвіце, але скіне лістоту ўжо ў сярэдзіне жніўня. Перажыць чарговую зіму ў дрэва, найхутчэй, ужо не хопіць сілаў.
— Гэты каштан у значна горшым стане за рэшту гарадзенскіх каштанаў, — працягвае Лапеха, — напрыклад, на вуліцы Брыкеля, якая ўся засаджаная каштанамі, стан дрэваў лепшы: мініруючая моль туды толькі пачынае пранікаць, зялёная зона вакол дрэваў куды большая. Тут жа, у дадатак да саліднага ўзросту дрэва наўпрост заціснута пліткай ды штодня «абкурваецца» выхлапнымі газамі аўтамабіляў.
Разам з тым, краязнаўца адзначае, што ўратаваць дрэва яшчэ можна, прычым даволі бюджэтнымі сродкамі. Лапеха прапаноўвае наступныя меры:
- падкарміць дрэва
- зрабіць тэрапію супраць грыбка
- апрыскаць ад мініруючай молі
- лагодна амаладзіць крону
- пашырыць зялёную зону побач з каштанам (пашырэнне, зрэшты, не закране пешаходную дарожку, а наўпрост злучыць дзве клумбы побач).
Гародня, да слова, ужо паспела страціць некалькі ўнікальных каштанаў: у 2010 годзе на тэрыторыі былой сядзібы Аўгустова (зараз вуліца Рэпіна) былі спілаваныя два 200-гадовыя (!) каштаны са сфармаванай кронай, што сведчыць аб тым, што іх стрыглі з маленства – фактычна з часоў апошняга караля Рэчы Паспалітай, чыя рэзідэнцыя тут знаходзілася.
Напрыканцы Лапеха іранічна дадае, што меры па ратаванні легендарнага каштана пісьменніцы аказаліся б куды таннейшымі за праект помніка ясеню ў парку Жылібера, аб якім зараз пішуць СМІ.
