​Хрысціна Чарняўская

З кожным днём каляндар падганяе зіму да скону, хоць за вокнамі пакуль вядзецца пераменлівая барацьба сезонаў. Аднак аматарам велападарожжаў Зялёны партал раіць планаваць адкрыццё сезону (зразумела, тым, хто яго закрываў) і рыхтавацца расчахляць веласіпеды.

У адным канцы Парка Дружбы народаў у сталіцы – разбітыя бетонныя сцежкі і заўсёды людна. Гэта папулярнае месца. У другім – высокія, месцамі рэдкія дрэвы, шмат птушак… І будаўнічы катлаван. На яго месцы былі дрэвы, потым планавалася будоўля, але зараз там пуста. А калісьці ўсё гэта было за межамі Мінску і звалася Камароўскім балотам. Тут побач была балотная станцыя, дзе працавалі навукоўцы.

Сучасныя гарады падмінаюць пад сябе ўсё большыя плошчы, закатваючы зеляніну ў асфальт, змяняючы ландшафты пад свае патрэбы і заціскаючы людзей у бетонныя рамкі жыцця. Не дзіўна, што пры цяперашняй урбанізацыі мы пачынае адчуваць недахоп і важнасць жывых прыродных куткоў.

Вольга Тумар – адна з укладальніц кулінарнай кнігі, якая хутка пабачыць свет. Дзяўчына прызнаецца, што зрабіць кнігу яе натхніла дачка Маруся, якая ў сілу сваіх асаблівасцяў мусіць далікатна харчавацца. А таксама выпадковае знаёмства праз сацыяльную сетку. Звязваць прафесійна сваё жыццё з кухняй Вольга не збіраецца.

Зімовыя святы — час забаў і прыгод, які суправаджаюцца вечарынкамі і сустрэчамі з сям'ёй і сябрамі. Побач з намі святы сустракаюць гадаванцы, нашыя ці родных і блізкіх людзей. І калі для нас гэта магчымасць раслабіцца і весяліцца, то вось жывёлы могуць даволі стрэсова перажываць навагодні перыяд.

Зімовыя святы заўсёды суправаджаюцца багатым на стравы сталом — мноства нарэзак, салатаў, фаршараванняў. І традыцыйна гэта ўсё з мясам ці рыбай. Што рабіць, калі накарміць трэба веганаў/ак і вегетарыянцаў/ак?

У рамках кліматычных перамоў у Мадрыдзе (СОР25) міжнародныя НДА апублікавалі новы Climate Change Perfomance Index 2020 (ССPI). Дакумент разглядае, наколькі дарэчна 61 краіна свету ўкараняе меры па недапушчэнні кліматычных змяненняў.

Штогод Беларускі моладзевы савет Rada выбірае мацнейшых актывістаў/ак, ініцыятывы і праекты ў 12 намінацыях. Сярод якіх ёсць экалагічны накірунак. У сыходзячым годзе на экалагічную прэмію адабрана ажно шэсць намінантаў.

Неад'емным атрыбутам і натуральным упрыгожваннем навагодніх святаў з'яўляецца ялінка. Хараство лясной прыгажуні разам з водарам мандарынаў ствараюць той самы святочны настрой. Сёння традыцыя ўпрыгожваць жывое дрэва вяртаецца ў нашыя дамы.

Большасць вадаплаўных птушак, якіх бачым у горадзе круглы год, на самой справе на зіму мусяць адлятаць у цёплыя краіны. Але чалавек стварыў для іх настолькі прывабныя ўмовы, што птушкі прызвычаіліся і застаюцца на зімоўкі.

Ферма апарышаў у прамзоне Смаргоні. Спецыфічны водар б'е ў нос адразу з парога, але унутры не так страшна і агідна, як гэта можа маляваць мозг. Утульныя, цёплыя памяшканні з еўрарамонтам. І да пахаў паступова пачынаеш звыкаць. Так выглядае лакальны экалагічны бізнас па-беларуску, які развіваецца ў раёне, дзякуючы бізнес-інкубатару, створанаму ў вёсцы Камарова.

Калі вы чуеце "zerowaste", што першае прыходзіць у галаву? Безадходнасць? Шматразовасць? Экалагічнасць? У цэлым падабраць асацыяцыю да канцэпцыі "нуль адходаў" не складана. Мы так шмат чуем і бачым пра zerowaste апошнім часам, што міжволі яно пачынае набіваць аскоміну. Аднак што калі вы пачуеце, што "гэта не толькі пра адходы, гэта пра сацыяльную справядлівасць"?

Закінутыя і занядбаныя манументальныя збудаванні маюць сваю прыцягальную эстэтыку. Паўразбураныя, з выветранай цэглай і аголенымі камянямі, паедзеным дрэвам і іржавым жалезам, паросшыя зелянінай – яны вабяць сваёй гісторыяй, слядамі мінулага, прысутнасцю людзскога быту. На мапе Беларусі такіх аб'ектаў – безліч. Адны з іх даўно аблюбаваныя турыстамі, шчэмяць сэрца згубленай спадчыны, іншыя ж, адваяваныя прыродай, мала вядомы, вядуць ціхае нядбайнае існаванне.

У Мінскай вобласці адкрылі першую ачыстную сістэму, работа якой грунтуецца на ўласцівасцях прыродных кампанентаў – глебе, мікраарганізмах і раслінах.

Восень адорвае не толькі багатым ураджаем, але і гаспадарчымі клопатамі на ўчастку. Разбіраемся, як правільна, а галоўнае, без шкоды для наваколля, навесці парадак і падрыхтаваць свой надзел да зімоўкі і наступнага сезону.

На самым выездзе з горада Мядзел, у накірунку курортнага пасёлка Нарач, справа раскінуўся сядзібны мікрараён. Тут жа ідзе дарога да возера Рудакова і знаходзіцца мяжа нацыянальнага парка "Нарачанскі". І менавіта тут, на ўскрайку горада, ідзе барацьба за кавалак залёнай зоны з сасновым самасевам, на месцы якога запланаваныя 22 участкі пад індывідуальную забудову.

Надзвычай цёплая восеньскае надвор'е адзначылася пазачарговым квітненнем каштанаў. Які год запар беларусы назіраюць гэтую незвычайную з'яву. Кастрычнік 2019 года не стаў выключэннем. І хоць спецыялісты кажуць, што нічога анамальнага ў гэтым няма і для конскага каштана цалкам натуральны працэс, нічога добрага для дрэваў гэтая з'ява не нясе.

Некалькі год мясцовыя жыхары жылога раёна на ўскрайку Мядзела, вядуць барацьбу за зялёную зону ў межах Нацпарка "Нарачанскі", якую выдзелілі пад участкі для індывідуальнай забудовы.

"Ой сівы конь бяжыць, на ім бела грыва…" — памятаю, як з заміраннем сэрца слухала песню, што ў адзін голас зацягвалі вечарамі мая бабуля і цёткі ў вясковай хаце. Але ніколі і падумаць не магла, што ў жыцці атрымаецца сустрэць ідэальнага пад гэты вобраз каня ўсяго ў 42 кіламетрах ад сталіцы.

Увага ўсяго свету прыкавана да аднаго чалавека — Грэты Тунберг, шведскай школьніцы, якая сваім адзіночным пратэстам узрушыла мільёны людзей на планеце страйкаваць за клімат і патрабаваць ад палітыкаў рэальных дзеянняў у барацьбе з яго змяненнямі. Аднак Грэта не адзіная дзяўчынка, якая стала на шлях міжнароднага актывізму. За доўга да яе былі іншыя дзеці.

У мінулую пятніцу ў цэнтры Мінска адбыўся адзіночны пікет, які зладзіла экалагічная актывістка Вераніка Яновіч.

Дзікіх коняў бачылі? А яны ў Беларусі ёсць, прычым зусім недалёка ад сталіцы — у Налібоцкай пушчы. Нядаўна сюды з Нідэрландаў перавезлі 151 асобіну пароды Konik — дымчастых, невысокіх, магутных, з густой грываю. Кажуць, на такіх калісьці ездзіла войска князя Вітаўта. Зараз на іх ускладаюць зусім іншую функцыю — аднавіць лугавую экасістэму.

Ты ідзеш у кафэ, гадаванец чакае цябе на вуліцы. Як так? Цяпер з сабакамі можна шмат дзе, і ініцыятыва OkiDog робіць такія месцы заўважнымі. Pets-friendly пляцоўкі можна пазнаць па адмысловым сцікеры ярка-гарчычнага колеру на дзвярах.

Лес здаўна быў калыскай беларусаў — служыў натуральнай скарбніцай прыродных дароў у выглядзе грыбоў і ягад. Ён быў укрыццём у самыя страшныя часы гісторыі. Яму прысвячалі мастацкія творы, яго апявалі ў паданнях і легендах. І сёння беларускі лес такі, што ў ім можна працягваць партызаніць.

Ці здольны вы адчуць розніцу паміж крынічнай вадой і фільтраванай? Ці ведаеце, што на Зямлі жывуць людзі, якія пакутуюць ад адсутнасці свабоднага доступу да пітной вады? Ці вядома вам тое, што паліэтыленавы пакет здольны даплыць да Балтыйскага мора? Што мы ведаем пра ваду і ці разглядаем яе як вычарпальны рэсурс планеты?

Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя вынесла на грамадскае абмеркаванне праект змяненняў у пастанову патрабаванняў да ўтрымання ці развядзення дзікіх жывёл у няволі. Каго ён тычыцца і што зменіцца?

Пазітыўныя ўражанні ад фестываляў мы забіраем сабе, але ў наваколлі пакідаем горы смецця. Зялёны партал праверыў, наколькі культурніцкі феномен Vulica Brazil стаў прасунутым у плане абыходжання са смеццем.

Трэці год запар фэст SPRAVA збірае людзей на паўвыспе пад Белай Царквою. Кажуць, сюды едуць выключныя неабыякавыя да сучасных мастацкіх плыняў наведвальнікі, гатовыя да эксперыментаў, перфомансаў і танцаў на ўсю ноч.